Diyanet Hilal'i nasıl hesaplıyor?

Oruç hangi gün tartışması bu sene Faruk Başer'in yazısıyla tekrar hararetlendi. Başer'in ictihadı farklı ama ortak ictihada göre Ramazan pazartesi, çünkü...

Star gazetesi yazarı ilahıyatçı Faruk Başer, bugün yayınlanan “Ramazan’ın tespitindeki büyük ayıbımız” başlıklı yazısında; Diyanetin astronomik hesaplara göre belirlenen takvime dayandırarak ilan ettiği 'Ramazan pazartesi başlıyor' hükmünü şüpheli bulması ve ‘Ramazan Pazar günü başlıyor’ ictihadına varması kafa karıştırdı.

Faruk Başer’in yazısında, “Diyanet takvimi 30 Ağustos 2008 Cumartesi günü Greenwich saatiyle 19 59’da İÇTİMÁ (kavuşum) olacak diyor. Bunun çok açık anlamı şudur: O anda eski ay bitmiş yeni ay girmiştir ve kavuşumu izleyen ilk sahurla birlikte Ramazan orucu başlayacaktır. Yani Pazar günü Ramazan’ın biridir" diyordu. Bu kişisel bir ictihad. Oysa konu ü zerine yaptığımız araştırmada Diyanet İşleri Başkanlığı’nın bütün dünya müslümanlarının ictihadını aldıktan sonra ortaya çıkan ortak ictihad doğrultusunda hareket ettiğini gördük. Yani ortak akıla karşı bireysel aklın ictihadı söz konusu diyebiliriz.

DİYANET 20 MÜSLÜMAN ÜLKENİN ALİMLERİNİN ORTAK İCTİHADINI ESAS ALIYOR

Konunun tartışmaya açık olacağını bildiği için mesele hakkında enine boyuna derin bilimsel ve ilahiyat kaynaklarına dayalı araştırma yapan Diyanet İşleri Başkanlığı, Dünya Müslümanlarını her Ramazan Ayı’nın başlangıcında ihtilafa düşüren “Ru’yeti hilal” yani Hilal’in çıplak gözle görülmesi konusunda 1978 yılında 20 Müslüman ülkenin din alimlerinin katılımıyla İstanbul'da Ru'yet-i Hilâl Konferansı düzenlenmiş.

Yapılan uzun müzarekereler sonucu Ramazan ayının başlangıcı olarak ictima vaktinin (Hilal’in kavuşması) değil, ictimadan 'en az 12 saat' sonra başlayan rü'yet saatinin muteber olduğu hükmüne uyan Diyanet İşleri Başkanlığı, sonucu bir bildiri ile bilimsel olarak izah etmiş.

Yapılan Astronomik hesaplara göre cumartesi günü akşamı Greenwich saatiyle 19.59’da, Türkiye saat ile 21.59’da meydana gelecek kavuşum (İÇTİMÁ) Diyanet’in Müslüman alimlerin ortak kararı ile 12 saat üzerine koyulup hesaplandığı takdirde Rü'yet saati Pazar günü sabah 10.00’da oluşuyor. Oruç tutmak için sahura kalkılması gerektiğinden, Ramazan’ın 1’i normal olarak 1 Eylül Pazartesi’ne denk geliyor.

Diyanet Rü'yet saatini nasıl hesaplıyor

19 Aralık 1998'de dönemin Diyanet İşleri başkanı Mehmet Nuri Yılmaz' konu hakkında yaptığı açıklamada, 1978 yılında 20 Müslüman ülkenin katılımıyla İstanbul’da düzenlenen Ru’yet-i Hilâl Konferansı'na vrugu yaparak şu açıklamayı yapmış:

Bilindiği gibi, her sene Ramazan Ayı’nın başlangıcı ile ilgili olarak, İslâm ülkeleri arasında bir ihtilaf meydana gelmektedir. Ülkemizde, az da olsa söz konusu ihtilaftan etkilenerek, Başkanlığımızca belirlenen tarihten önce oruca başlayan vatandaşlarımızın bulunduğu görülmektedir.

Bu nedenle vatandaşlarımızın bilgi sahibi olabilmesi için konuyla ilgili kısaca malumat sunmayı faydalı mülahaza etmekteyim.
Bu ihtilafın çözümü amacıyla Başkanlığımızın, 1978 yılında 20 Müslüman ülkenin katılımıyla İstanbul’da Ru’yet-i Hilâl Konferansı düzenlediği kamuoyunun malumudur.

Konu ile ilgili söz konusu konferans kararının daha iyi anlaşılması için öncelikle İçtima ve Ru’yet terimlerinin açıklanmasında fayda görüyorum.

İÇTİMA: Ay, Dünya etrafında belirli bir yörünge üzerinde dolanmakta ve her dolanımında bir kez güneş ile aynı doğrultuya gelmektedir. Şekilde görüldüğü gibi, sırasıyla Dünya, Ay ve Güneş üçlüsünün aynı doğrultuya geldiği bu ana “İçtima” veya “Kavuşma” denir ki, bu Astronomik aybaşının başlangıcıdır. İçtima anında Ay’ın karanlık yüzü dünyaya dönük olduğundan, Hilâl’in dünyanın hiç bir yerinden görülmesi ilmen mümkün değildir. (Ek: 1)

RU’YET: Hilalin içtima durumundan çıkıp, görülebilir bir parlaklığa ulaşabilmesi için, şekilde görüldüğü gibi, Ay’ın içtima doğrultusundan en az 8 derece ayrılması (bu süre 12 ile 16 saat arasında değişmektedir) ve güneş battığı anda hilalin ufuk yüksekliğinin en az 5 derece olması gerekmektedir ki bu, Hilal’in görülebilme olayı Kameri Aybaşı’nın başlangıcıdır. (Ek: 2)

Söz konusu bu konferansta alınan kararların üçüncü maddesine göre;

a) İçtima’dan (kavuşum) sonra Ay ile Güneş’in açısal uzaklığı 8 dereceden az olmamalıdır. Bilindiği üzere Ru’yet, 7 ile 8 dereceler arasında başlamaktadır. 8 derecenin esas alınmasında, ihtiyat bakımından görüş birliğine varılmıştır.

b) Güneş’in batışı anında Ay’ın ufuktan yüksekliğinin açısal değeri, 5 dereceden az olmamalıdır.

Sadece bu esasa göre normal durumlarda Hilâl’in çıplak gözle görülebilmesi mümkündür. Başkanlığımızca hazırlanan takvimlerde de bu kararlar esas alınmaktadır.

Alınan bu kararlara rağmen, Hilâlin Ru’yetine değil de içtimaına itibar edilmesi nedeniyle, geçmiş yıllarda olduğu gibi bu yıl da bazı İslâm ülkeleri bir gün önce oruca başlayıp, bir gün önce bayram yapacaklardır.

Bunun dini ve ilmi hiç bir dayanağı yoktur ve yukarıda bahsedilen kararlara da aykırıdır.

RAMAZAN HİLALİ: 18 Aralık 1998 Cuma günü Greenwich saatiyle 22 43 (Türkiye saatiyle 19 Aralık Cumartesi günü 00 43, Suudi Arabistan saatiyle 01 43) de içtima, 19 Aralık 1998 Cumartesi günü Greenwich saatiyle 13 34 (Türkiye saatiyle 15 34, Suudi Arabistan saatiyle 16 34) de ru’yet olacak ve hilal ilk defa Türkiye ve Suudi Arabistan’ın doğusundan itibaren görülmeye başlayacaktır.

Ramazan ayının içtiması Greenwich’e göre 18 Aralık Cuma, ru’yeti ise 19 Aralık Cumartesi gibi ayrı ayrı günlere rastladığı için içtima’yı esas alıp bu takip eden günü de kameri aybaşı kabul eden bazı İslâm ülkeleri Ramazan ayına 19 Aralık Cumartesi günü, Peygamberimizin hadis-i mucibince; Ru’yet-i takip eden günü kameri aybaşı kabul eden Türkiye gibi bir kısım İslâm ülkeleri ise Ramazan ayına 20 Aralık Pazar günü başlayacaklardır.

Greenwich’e göre içtima günü olan 18 Aralık 1998 Cuma günü, ay güneşten, Mekke’de 11’dk. Ankara’da ise 2’dk. önce batmakta ve güneş battığı anda hilal; Mekke’de 2 derece 27’dk. Ankara’da ise 0 derece 48 dk. ufkun altında bulunduğundan dolayı kesinlikle görülememektedir. Hilal görülememesine rağmen yukarıda ifade edildiği üzere içtima’yı esas alan ülkeler hilal görülmüş gibi 19 Aralık 1998 günü Ramazan ayına başlayacaklardır. Bu uygulama Ruyet-i Hilal Konferansı kararlarına aykırıdır.

Ru’yet’in günü olan 19 Aralık 1998 Cumartesi günü ay güneşten; Mekke’de 37 dk. Ankara’da 44 dk. sonra batmakta ve güneş battığı anda hilal, Mekke’de 6 derece 44 dk. Ankara’da ise 6 derece 15 dk. ufkun üstünde bulunduğundan ve o saatte ayın parlaklığı güneşin ışınlarından daha kuvvetli olduğundan, ilk defa Türkiye ve Suudi Arabistan’ın doğusundan itibaren batıya doğru, batı ufku açık olan yerlerde net olarak görüleceğinden 20 Aralık 1998 Pazar günü Ramazan Ayının 1. günü olacaktır.

Ülkemizdeki kameri aybaşları ile ilgili yürürlükteki uygulama hakkında, vatandaşlarımızın hiç bir tereddüdü olmamalıdır. Arzettiğim bu kesin ilmi veri ve tespitlere rağmen yine de kamuoyumuzun ikna edilmesi ve millî birliğimizi temin açısından İnternet’te bir sayfa açılmış bulunmaktadır. moon a diyanet.gov.tr şifresiyle ulaşılan bu sayfada konuyla ilgili detaylı bilgiler mevcuttur.

(Haber 7)